सामग्री पर जाएँ

भारत के राष्ट्रीय क्रिकेट टीम के कप्तानों की सूची

भारतीय राष्ट्रीय क्रिकेट टीम के पहले कप्तान सी॰ के॰ नायडू रहे थे उसके बाद कई कप्तान बने है जबकि वर्तमान में सभी प्रारूपों में कप्तान रोहित शर्मा है। इस प्रकार यह सूची भारतीय राष्ट्रीय क्रिकेट टीम के कप्तानों की है।

कप्तान

टेस्ट के कप्तान

२२ अगस्त २०१६ के हिसाब से भारतीय क्रिकेट टीम ने अब तक ४९९ टेस्ट मैच खेले है जिसमें कुल ३२ कप्तान रह चुके है। भारत के अभी तक के सबसे सफल कप्तान महेंद्र सिंह धोनी रहे है जिन्होंने २७ जीत दर्ज की ,जबकि पूर्व कप्तान सौरव गांगुली टेस्ट मैचों में सबसे सफल कप्तान रहे है।[1]

भारतीय टेस्ट कप्तान[2]
क्र सं नाम वर्षबनामजगहखेलेजीतहारड्रॉ
1 सी॰ के॰ नायडू1932इंग्लैंडइंग्लैंड1010
1933/4इंग्लैंडभारत3021
Total4031
2 महाराजकुमार विजयनगरम1936इंग्लैंडइंग्लैंड3021
कुल3021
3 इफ्तिखार अली ख़ान पटौदी1946इंग्लैंडभारत3012
कुल3012
4 Lala Amarnath at Lord's 1936लाला अमरनाथ1947/8ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया5041
1948/9वेस्टइंडीजभारत5014
1952/3पाकिस्तानभारत5212
कुल15267
5 विजय हजारे1951/2इंग्लैंडभारत5113
1952इंग्लैंडइंग्लैंड4031
1952/3वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज5014
कुल14158
6 विनू मांकड1954/5पाकिस्तानपाकिस्तान5005
1958/9†वेस्टइंडीज क्रिकेट टीमभारत1010
कुल6015
7 गुलाम अहमद1955/6†न्यूजीलैंडभारत1001
1958/9वेस्टइंडीजभारत2020
कुल3021
8 पॉली उम्रिगर1955/6न्यूजीलैंडभारत4202
1956/7ऑस्ट्रेलियाभारत3021
1958/9†वेस्टइंडीजभारत1001
कुल8224
9 हेमू अधिकारी1958/9†वेस्टइंडीजभारत1001
कुल1001
10 दत्ता गायकवाड़1959इंग्लैंडइंग्लैंड4040
कुल4040
11 पंकज रॉय1959†इंग्लैंडइंग्लैंड1010
Total1010
12 गुलाबराय रामचन्द1959/60ऑस्ट्रेलियाभारत5122
कुल5122
13 नारी कॉन्ट्रेक्टर1960/1पाकिस्तानभारत5005
1961/2इंग्लैंडभारत5203
1961/2†वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज2020
कुल12228
14 मंसूर अली ख़ान पटौदी1961/2इंग्लैंडवेस्टइंडीज3030
1963/4इंग्लैंडभारत5005
1964/5ऑस्ट्रेलियाभारत3111
1964/5न्यूजीलैंडभारत4103
1966/7वेस्टइंडीजभारत3021
1967इंग्लैंडइंग्लैंड3030
1967/8ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया3030
1967/8न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड4310
1969/70न्यूजीलैंडभारत3111
1969/70ऑस्ट्रेलियाभारत5131
1974/5वेस्टइंडीजभारत4220
कुल4091912
15 चन्दू बोर्डे1967/8†ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया1010
कुल1010
16 अजीत वाडेकर1970/1वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज5104
1971इंग्लैंडइंग्लैंड3102
1972/3इंग्लैंडभारत5212
1974इंग्लैंडइंग्लैंड3030
कुल16448
17 श्रीनिवास वेंकटराघवन1974/5†वेस्टइंडीजभारत1010
1979इंग्लैंडइंग्लैंड4013
कुल5023
18 Sunny Gavaskar Saharaसुनील गावस्कर1975/6†न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड1100
1978/9वेस्टइंडीजभारत6105
1979/80ऑस्ट्रेलियाभारत6204
1979/80पाकिस्तानभारत5203
1980/1ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया3111
1980/1न्यूजीलैंड क्रिकेट टीमन्यूजीलैंड3012
1981/2इंग्लैंडभारत6105
1982इंग्लैंडइंग्लैंड3012
1982/3श्रीलंका क्रिकेट टीमभारत1001
1982/3पाकिस्तानपाकिस्तान6033
1984/5पाकिस्तानपाकिस्तान2002
1984/5इंग्लैंडभारत5122
कुल479830
19 बिशन सिंह बेदी1975/6न्यूजीलैंड क्रिकेट टीमन्यूजीलैंड2011
1975/6वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज4121
1976/7न्यूजीलैंडभारत3201
1976/7इंग्लैंडभारत5131
1977/8ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया5230
1978/9पाकिस्तानपाकिस्तान3021
कुल226115
20 गुंडप्पा विश्वनाथ1979/80†पाकिस्तानभारत1001
1979/1980इंग्लैंडIndia1010
कुल2011
21 Kapil dev croppedकपिल देव1982/3वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज5023
1983/4पाकिस्तानभारत3003
1983/4वेस्टइंडीजभारत6033
1985श्रीलंकाश्रीलंका3012
1985/6ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया3003
1986इंग्लैंडइंग्लैंड3201
1986/7ऑस्ट्रेलियाभारत3002[3]
1986/7श्रीलंकाभारत3201
1986/7पाकिस्तानIndia5014
कुल344723[3]
22 दिलीप वेंगसरकर1987/8वेस्टइंडीजभारत3012
1988/9न्यूजीलैंडभारत3210
1988/9वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज4031
कुल10253
23 Ravi Shastri 1रवि शास्त्री1987/8†वेस्टइंडीजभारत1100
कुल1100
24 कृष्णमचारी श्रीकांत1989/90पाकिस्तानपाकिस्तान4004
कुल4004
25 मोहम्मद अजहरुद्दीन1989/90न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड3012
1990इंग्लैंडइंग्लैंड3012
1990/1श्रीलंकाभारत1100
1991/2ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया5041
1992/3ज़िम्बाब्वेजिम्बाब्वे1001
1992/3दक्षिण अफ्रीकादक्षिण अफ्रीका4013
1992/3इंग्लैंडभारत3300
1992/3ज़िम्बाब्वेभारत1100
1993श्रीलंकाश्रीलंका3102
1993/4श्रीलंकाभारत3300
1993/4न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड1001
1994/5वेस्टइंडीजभारत3111
1995/6न्यूजीलैंडभारत3102
1996इंग्लैंडइंग्लैंड3012
1997/8ऑस्ट्रेलियाभारत3210
1998/9ज़िम्बाब्वेज़िम्बाब्वे1010
1998/9न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड2011
1998/9पाकिस्तानभारत2110
1998/9[4]पाकिस्तानभारत1010
1998/9[4]श्रीलंकाश्रीलंका1001
कुल47141419
26 सचिन तेंदुलकर1996/7ऑस्ट्रेलियाभारत1100
1996/7दक्षिण अफ्रीकाभारत3210
1996/7दक्षिण अफ्रीकादक्षिण अफ्रीका3021
1996/7वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज5014
1997श्रीलंकाश्रीलंका2002
1997/8श्रीलंकाभारत3003
1999/2000न्यूजीलैंडभारत3102
1999/2000ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया3030
1999/2000दक्षिण अफ्रीकाभारत2020
कुल254912
27 Sourav Ganguly cropसौरव गांगुली2000/1बांग्लादेशबांग्लादेश1100
2000/1ज़िम्बाब्वेभारत2101
2000/1ऑस्ट्रेलियाभारत3210
2001ज़िम्बाब्वेज़िम्बाब्वे2110
2001श्रीलंकाश्रीलंका3120
2001/2दक्षिण अफ्रीकादक्षिण अफ्रीका2011
2001/2इंग्लैंडभारत3102
2001/2ज़िम्बाब्वेभारत2200
2001/2वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज5122
2002इंग्लैंडइंग्लैंड4112
2002/3वेस्टइंडीजभारत3201
2002/3न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड2020
2003/4न्यूजीलैंडभारत1001
2003/4ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया4112
2003/4†पाकिस्तानपाकिस्तान1100
2004/5ऑस्ट्रेलियाभारत2011
2004/5दक्षिण अफ्रीकाभारत2101
2004/5बांग्लादेशबांग्लादेश2200
2004/5पाकिस्तानभारत3111
2005/6ज़िम्बाब्वेज़िम्बाब्वे2200
कुल49211315
28 Rahul Dravidराहुल द्रविड़2003/4†न्यूजीलैंडभारत1001
2003/4†पाकिस्तानपाकिस्तान2110
2004/5†ऑस्ट्रेलियाभारत2110
2005/6श्रीलंकाभारत2101
2005/6पाकिस्तानपाकिस्तान3012
2005/6इंग्लैंडभारत3111
2005/6वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज4103
2006/7दक्षिण अफ्रीकादक्षिण अफ्रीका3120
2007बांग्लादेशबांग्लादेश2101
2007इंग्लैंडइंग्लैंड3102
कुल258611
29 वीरेंद्र सहवाग2005/6†श्रीलंकाभारत1100
2009†न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड1001
2010†बांग्लादेशबांग्लादेश1100
2012†ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया1010
कुल4211
30 Anil Kumbleअनिल कुंबले2007पाकिस्तानभारत3102
2007/8ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया4121
2008दक्षिण अफ्रीकाभारत2011
2008श्रीलंकाश्रीलंका3120
2008ऑस्ट्रेलियाभारत2002
कुल14356
31 MS Dhoniमहेंद्र सिंह धोनी2008†दक्षिण अफ्रीकाभारत1100
2008†ऑस्ट्रेलियाभारत2200
2008इंग्लैंडभारत2101
2009न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड2101
2009श्रीलंकाभारत3201
2010बांग्लादेश क्रिकेट टीमबांग्लादेश1100
2010दक्षिण अफ्रीकाभारत2110
2010श्रीलंकाश्रीलंका3111
2010ऑस्ट्रेलियाभारत2200
2010न्यूजीलैंडभारत3102
2010दक्षिण अफ्रीकादक्षिण अफ्रीका3111
2011वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज3102
2011इंग्लैंडइंग्लैंड4040
2011वेस्टइंडीजभारत3201
2011/12ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया3030
2012न्यूजीलैंडभारत2200
2012इंग्लैंडभारत4121
2013ऑस्ट्रेलियाभारत4400
2013वेस्टइंडीजभारत2200
2013दक्षिण अफ्रीकादक्षिण अफ्रीका2011
2014न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड2011
2014इंग्लैंडइंग्लैंड5131
2014/15ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया2011
कुल60271815
32 विराट कोहली2014/15†ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया2011
2015बांग्लादेशबांग्लादेश1001
2015श्रीलंकाश्रीलंका3210
2015दक्षिण अफ्रीकाभारत4301
2016वेस्टइंडीजवेस्टइंडीज4202
2016/17न्यूज़ीलैंडभारत3300
2016/17इग्लैंडभारत5401
2017बांग्लादेशभारत1100
कुल14725
रोहित शर्मा
कुल योग || 499 || 129 || 157 || 213[3]

एकदिवसीय अंतर्राष्ट्रीय के पुरुष कप्तान

यह सूची भारतीय क्रिकेट टीम के वनडे कप्तानों की है।

क्र संनामसालखिलाड़ीजीतहारटाईरद्दजीत %[5]
1अजित वाडेकर1974202000.00
2श्रीनिवासाराघवान वेंकटराघवन1975–19797160014.28
3बिशन सिंह बेदी1975/6-1978/94130025.00
4सुनील गावस्कर1980/1-1985/63714210240.00
5गुंडप्पा विश्वनाथ1980/1101000%
6कपिल देव1982/3-1992/19937439330254.16
7सैयद किरमानी1983/4101000.00
8मोहिंदर अमरनाथ1984/198510001नहीं
9रवि शास्त्री1986/7-1991/211470036.36
10दिलीप वेंगसरकर1987/8-1988/9188100044.44
11कृष्णम्माचारी श्रीकांत1989/9013480133.33
12मोहम्मद अजहरुद्दीन1989/90-199917490762654.16
13सचिन तेंदुलकर1996-1999/20007323431635.07
14अजय जड़ेजा1997/8-1999/200013850061.53
15सौरव गांगुली1999–2005146[6]7665[6]0553.90
16राहुल द्रविड़2000/1 - 20077942330456.00
17अनिल कुंबले2001/211000100.00
18वीरेंद्र सहवाग2003 - 201112750058.33
19महेंद्र सिंह धोनी2007 – 20161941077241159.56
20सुरेश रैना2010 – 201412650154.54
21गौतम गंभीर2010 - 201166000100.00
22विराट कोहली2014 - 2019171430082.35
23अजिंक्य रहाणे201533000100.00
24रोहित शर्मा2017-वर्तमान/
कुल89945439973953.19

महत्वपूर्ण तथ्य

टी२० में पुरुष कप्तान

यह सूची भारत के ट्वेन्टी-ट्वेन्टी क्रिकेट के कप्तानों की है।

क्र संनामसालखेलेजीतहारटाईरद्दजीत %[5]
1वीरेंद्र सहवाग200611000100.00
2महेंद्र सिंह धोनी2007-20167241281259.28
3सुरेश रैना2010–201133000100.00
4अजिंक्य रहाणे20152110050.00
5विराट कोहली2016-20193720143040.59
6रोहित शर्मा2019- वर्तमान342590078.48
7हार्दिक पंड्या2022-2023181060274.56
8शिखर धवन2021-20228520183.96
कुल16010745111961.18

महिला क्रिकेट टीम

टेस्ट कप्तान

यह सूची भारतीय महिला क्रिकेट टीम के टेस्ट कप्तानों की है।

११ सितम्बर २०१४ के परिणामों के अनुसार

भारतीय महिला टेस्ट कप्तान
क्र संनामसालबनामस्थानखेलेजीतहारड्रॉ
1 शान्ता रंगास्वामी1976/7वेस्टइंडीजभारत6114
1976/7न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड1001
1976/7ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया1010
1983/4ऑस्ट्रेलियाभारत4004
कुल12129
2 नीलिमा जोगलेकर1984/1985†न्यूजीलैंडभारत1001
कुल1001
3 डायना इदुल्जी1984/5न्यूजीलैंडभारत2002
1986इंग्लैंडइंग्लैंड2002
कुल4004
4 शुभांगी कुलकर्णी1986†इंग्लैंडइंग्लैंड1001
1990/1ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया2011
कुल3012
5 संध्या अग्रवाल1990/1†ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया1010
कुल1010
6 पूर्णिमा राव1994/5न्यूजीलैंडन्यूजीलैंड1001
1995/6इंग्लैंडभारत2011
कुल3012
7 प्रमिला भट्ट1995/6†इंग्लैंडभारत1001
कुल1001
8 चन्द्रकान्ता कौल1999इंग्लैंडइंग्लैंड1001
कुल1001
9 अंजुम चोपड़ा2001/2इंग्लैंडभारत1001
2001/2दक्षिण अफ्रीकादक्षिण अफ्रीका1100
2002इंग्लैंडइंग्लैंड1001
कुल3102
10 ममता मबन2003/4न्यूजीलैंडभारत1001
कुल1001
11 मिताली राज2005/6इंग्लैंडभारत1001
2005/6ऑस्ट्रेलियाऑस्ट्रेलिया1010
2006इंग्लैंडइंग्लैंड2101
2014इंग्लैंडइंग्लैंड1100
कुल5212
कुल योग354625

वनडे की महिला क्रिकेट कप्तान

  • यह सूची भारतीय महिला कप्तानों की है।
क्र संनामसालखेलेजीतहारटाईरद्दजीत %[5]
1डायना इदुल्जी1977/8, 1984/5 – 19931871100[8]38.88
2शांता रंगास्वामी1981/2-1983/4164120025.00
3शुभांगी कुलकर्णी1986101000.00
4पूर्णिमा राव1994/5-1995/685300[9]62.50
5प्रमिला भट्ट1995/6-1997/87511[10]0[11]78.57
6चन्द्रकान्ता कौल19994310075.00
7अंजू जैन2000/18530062.50
8अंजुम चोपड़ा2001/2[12]-2002/3-2011/201228101701[13]37.03
9ममता मबन2003/4-2004/5191450073.68
10मिताली राज2003 – present8145330355.55
11झूलन गोस्वामी2008-20112512130048.00
12रुमेली धर2008-2008101000.00
13हरमनप्रीत कौर2013–201333000100.00
कुल योग2191131011451.59

टी२० की महिला कप्तान

क्र संनामसालखेलेजीतहारटाईरद्दजीत %[5]
1मिताली राज2006–वर्तमान32171500 53.12
2झूलन गोस्वामी2008-2011188100041.17
3अंजुम चोपड़ा2012-201210370030.00
4हरमनप्रीत कौर2012-20146510083.33
कुल योग6633330050.00

सन्दर्भ

  1. Martin Williamson. "Successful Indian test captain in overseas". क्रिकइंफो. मूल से 28 फ़रवरी 2014 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 29 अगस्त 2016.
  2. "India – Tests". Cricinfo. अभिगमन तिथि 29 अगस्त 2016.
  3. Includes one Tied Test Match
  4. Asian Test Championship
  5. Win% = (matches won+0.5*matches tied)/(matches played-matches abandoned) and is rounded to the nearest number as percentage
  6. Sourav Ganguly also captained the ACC Asian XI in the ODI against the ICC World XI held on 10 January 2005 for the World Cricket Tsunami Appeal. The ACC Asian XI lost that ODI
  7. "India – ODIs – Overall summary". क्रिकइंफो. अभिगमन तिथि 1 सितम्बर 2016.
  8. Match against Australia Women's team during 1990/1 season in Manuka Oval (Canberra) was abandoned.(Source: "Australia Women v India Women – India Women in Australia 1990/91(Only ODI)". Cricketarchive.com. मूल से 1 अक्तूबर 2007 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 25 May 2007.) However the match is not recorded in the game books.
  9. Match against Australia Women's team during 1994/5 season in Smallbone Park (Rotorua) abandoned. (Source: "Australia Women v India Women – New Zealand Women's Centenary Tournament 1994/95". Cricketarchive.com. मूल से 26 मार्च 2007 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 25 May 2007.) However the match is not recorded in the game books.</
  10. The match between Indian women's team and New Zealand women's team in the 1997/98 Hero Honda Women's Cricket World Cup at Nehru Stadium, Indore ended in a tie when India were dismissed for 176. This is the only tied ODI game in Indian Women's cricket. (Source:"India Women v New Zealand Women, Group B – Hero Honda Women's World Cup, 1997/98, 21st Match". Cricinfo. मूल से 11 अक्तूबर 2008 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 25 May 2007.)
  11. Match against Sri Lankan Women's team during 1997/98 Hero Honda Women's World Cup in Feroz Shah Kotla(नई दिल्ली) abandoned."India Women v Sri Lanka Women – Hero Honda Women's World Cup 1997/98 (Group B)". Cricketarchive.com. मूल से 1 अक्तूबर 2007 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 25 May 2007. However the match is not recorded in the game books.
  12. New Zealand Women's tour of India was cancelled. The tour was scheduled to have 5 ODI matches
  13. Two of India's matches in the 2002 Women's Tri-Series involving England Women's team and Ireland Women's team were abandoned. The game at Riverside Ground (Chester-le-Street) is reflected in the rule books while another game at Fox Lodge Cricket Club (Strabane) is not reflected in the official records.
  14. "Indian women's cricket team - Twenty 20 International". Cricinfo. मूल से 24 जनवरी 2019 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 1 सितम्बर 2016.