सामग्री पर जाएँ

व्युत्पन्न इकाइयाँ

SI व्युत्पन्न इकाइयाँ SI मापन प्रणाली का ही हिस्सा हैं। इन्हें मूल इकाइयों से व्युत्पन्न करके बनाया जाता है।

व्युत्पन्न इकाइयाँ, अपने विशेष नाम सहित

मूल इकाइयों को इकठ्ठे रखकर अन्य मात्राओं की इकाइयाँ व्युत्पन्न की जा सकती हैं। दो आम रहित इकाइयों रेडियन और स्टर्डियन सहित बीस व्युत्पन्न इकाइयाँ अपने विशेष नामों सहित हैं

SI मूल इकाइयों से व्युत्पन्न मुख्य इकाइयाँ
नाम चिह्नमात्राअन्य इकाइयों में पद मूल इकाइयों में पद
हर्ट्जHzआवृत्ति1/s s−1
न्यूटनNबल, भारm∙kg/s2m∙kg∙s−2
पास्कलPaदबाव, दाबN/m2m−1∙kg∙s−2
जूलJऊर्जा, कार्य, ऊष्माN∙m = C·V = W·s m2∙kg∙s−2
वाटWशक्ति, विकिरणी बहावJ/s = V·A m2∙kg∙s−3
कूलम्बCविद्युत आवेग या विद्युत बहावs∙A s∙A
वोल्टVवोल्टेज, विद्युत विभवांतर, इलेक्ट्रोमोटिव बलW/A = J/C m2∙kg∙s−3∙A−1
फैराडFविद्युत धारिताC/V m−2∙kg−1∙s4∙A2
ओह्मΩविद्युत प्रतिरोध, प्रतिबाधा, प्रतिघातV/A m2∙kg∙s−3∙A−2
सीमैन्सSविद्युत चालकता1/Ω m−2∙kg−1∙s3∙A2
वैबरWbचुम्बकीय बहावJ/A m2∙kg∙s−2∙A−1
टैस्लाTचुम्बकीय क्षेत्रV∙s/m2 = Wb/m2 = N/(A∙m) kg∙s−2∙A−1
हेनरीHप्रेरकत्वV∙s/A = Wb/A m2∙kg∙s−2∙A−2
सेल्सियस°Cसेल्सियस तापमानt°C = tK − 273.15K
ल्यूमैनlmप्रकाशीय बहावcd∙sr cd
लक्सlxप्रदीपनlm/m2m−2∙cd
बैक्वेरलBqरेडियोधर्मिता (क्षय प्रति इकाई समय) 1/s s−1
ग्रेयGy(आयनीकरण विकिरण की) अवशोषित मात्राJ/kg m2∙s−2
सैवर्टSv(आयनीकरण विकिरण की) समान मात्राJ/kg m2∙s−2
कटलkatउत्प्रेरण क्रियाmol/s s−1∙mol


अन्य मात्राएं और इकाइयां

SI इकाइयों से व्युत्पन्न की गयीं मिश्रित इकाइयाँ
नामचिह्न्मात्राSI मूल इकाइयों में पद लेखन
वर्ग मीटरm2क्षेत्रm2
घन मीटरm3आयतनm3
मीटर प्रति सैकिण्डm/sगति, वेगm•s−1
मीटर प्रति सैकिण्ड वर्गm/s2त्वरणm•s−2
मीटर प्रति सैकिण्ड घनm/s3jerkm•s−3
मीटर प्रति सैकिण्ड4m/s4स्नैपm•s−4
रेडियन प्रति सैकिण्डrad/sकोणीय वेगs−1
न्यूटन सैकिण्डN•sसंवेग, आवेगkg•m•s−1
न्यूटन मीटर सैकिण्डN•m•sकोणीय संवेगkg•m2•s−1
न्यूटन मीटरN•mबलाघूर्णkg•m2•s−2
प्रतिलोम मीटरm−1तरंग संख्याm−1
किलोग्राम प्रति घन मीटरkg/m3घनत्व, भार घनत्वkg•m−3
घन मीटर प्रति किलोग्रामm3/kgविशिष्ट आयतनkg−1•m3
मोल प्रति घन मीटरmol/m3amount (-of-substance) concentrationm−3•mol
घन मीटर प्रति मोलm3/molमोलीय घनत्वm3•mol−1
जूल प्रति केल्विनJ/Kऊष्मा क्षमता, entropykg•m2•s−2•K−1
जूल प्रति केल्विन मोलJ/(K•mol)मोलीय heat capacity, मोलीय entropy kg•m2•s−2•K−1•mol−1
जूल प्रति किलोग्राम केल्विनJ/(K•kg)विशिष्ट ऊष्मा क्षमता, विशिष्ट entropy m2•s−2•K−1
जूल प्रति मोलJ/molमोलीय ऊर्जाkg•m2•s−2•mol−1
जूल प्रति किलोग्रामJ/kgविशिष्ट ऊर्जाm2•s−2
जूल प्रति घन मीटरJ/m3ऊर्जा घनत्वkg•m−1•s−2
न्यूटन प्रति मीटरN/m = J/m2surface tensionkg•s−2
वाट प्रति वर्ग मीटरW/m2heat flux density, irradiancekg•s−3
वाट प्रति मीटर केल्विनW/(m•K)thermal चालकताkg•m•s−3•K−1
वर्ग मीटर प्रति सैकिण्डm2/skinematic viscosity, diffusion coefficient m2•s−1
pascal सैकिण्डPa•s = N•s/m2dynamic viscositykg•m−1•s−1
कूलम्ब प्रति घन मीटरC/m3विद्युत आवेग घनत्वm−3•s•A
एम्पीयर प्रति वर्ग मीटरA/m2विद्युत धारा घनत्वA•m−2
सीमेन्स प्रति मीटरS/mचालकताkg−1•m−3•s3•A2
सीमेन्स वर्ग मीटर प्रति मोलS•m2/molमोलीय चालकताkg-1•s3•mol−1•A2
farad प्रति मीटरF/mपर्मिटिविटीkg−1•m−3•s4•A2
हेनरी प्रति मीटरH/m पारगम्यताkg•m•s−2•A−2
वोल्ट प्रति मीटरV/mविद्युत क्षेत्र बलkg•m•s−3•A−1
एम्पीयर प्रति मीटरA/mचुम्बकीय क्षेत्र बलA•m−1
कैण्डेला प्रति वर्ग मीटरcd/m2luminancecd•m−2
कूलम्ब प्रति किलोग्रामC/kgexposure (X and gamma rays)kg−1•s•A
ग्रेय प्रति सैकिण्डGy/sabsorbed dose ratem2•s−3
ओह्म मीटरΩ•mresistivitykg•m3•s−3•A−2
बदलें


देखें

सन्दर्भ

  • I. Mills, Tomislav Cvitas, Klaus Homann, Nikola Kallay, IUPAC: Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry, 2nd edition (June 1993), Blackwell Science Inc (p. 72)